Pedodonti Nedir?

Pedodonti ya da Çocuk diş hekimliği, bebeklik dönemden başlayan çocukluk ve ergenlik dönemini kapsayan, süt ve daimi dişlerde oluşmuş çürük, travma, ortodontik problemlerin erken teşhisi ile çürük oluşumunu önleyeck koruyucu ve terapötik tedaviler sunan bir anabilim dalıdır.

Pedodontist Kimdir?

Pedodontist ya da çocuk diş hekimi, 5 yıl süren diş hekimliği lisans eğitimini takiben, diş hekimliği fakültesine bağlı pedodonti anabilim dalında süt ve daimi dişler ile çene ve yüz gelişimini, ihtiyaca göre koruyucu ve tedavi edici tüm uygulamaları, bunun yanında çocuk psikolojisi ve çocuğa yaklaşım konusunda uzmanlık ya da doktora eğitimi almış diş hekimleridir.

Süt dişlenme dönemi, yaklaşık olarak bebek 6 aylıkken ağızda ilk süt dişinin görülmesiyle başlamakta, 2,5-3 yaş arası süt dişlerinin tümünün ağızda görülmesiyle tamamlanmaktadır.

Süt dişlerinin sürmesi tamamlandığında alt ve üst çenede 10’ar diş olmak üzere toplam 20 diş bulunmaktadır. Süt dişlerinin sürme sırasını aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz.

İlk diş hekimi ziyaretinin ilk diş sürmeye başladığı zaman (6. ay) ya da en geç 1 yaşında yapılması önerilmektedir.

Ayrıca çocuğun çürük risk durumuna göre kontrol süresi değişse de eğer çocuğun herhangi bir genel sağlık ve ağız-diş sağlığı problemi yoksa diş hekimliği kontrol sıklığı 6 ayda 1 olmalıdır.

Türkiye’de 2-15 yaş arası çocuklarda yapılan çalışmalar* diş çürüğünün görülme sıklığının %43,5-84,9 arasında değiştiğini göstermektedir.

Bu durum diş çürüğünün çocukluk çağındaki en yaygın kronik enfeksiyonlarından biri yani önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu işaret etmektedir.

Dolayısıyla, erken teşhis, fissür ve flor gibi koruyucu uygulamalar, ağız hijyen eğitimi, ebeveynlerin rolü (beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi, oral hijyen alışkanlıklarının kazandırılması) diş çürüğünün ülkemizdeki görülme sıklığının azalmasında büyük önem taşımaktadır.

*İstanbul Büyükçekmece ilçesi ilkokul çocuklarında diş çürüğü sıklığı. İÜ Diş. Hek. Fak. Derg 1998; 32(1): 16-21 Akıncı T, Aktören O, Sepet E, Oray H, Sağlam E, Burmabıyıkoğlu S, Metin A, Kumbasar I, Bakırgil J, Bilgin B, Selvi S, Yılmaz S 33-39

• Fissür Örtücüler (Diş Kalkanı)

Çocuklarda fissür örtücü uygulaması, azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerinde çürüğe elverişli oluk ve girintilerin akışkan dolgu maddesiyle örtüldüğü koruyucu bir diş tedavisidir.

Bu koruyucu tedavinin amacı, dişlerdeki oluk ve girintilere yiyecek artıkları ve bakteri plağının birikmesini önlemek ve daha kolay temizlenebilir hale gelmesini sağlamaktır.

Uygulama esnasında dişte herhangi bir madde kaybı olmaz. Tek seanslık bir işlemdir. 6 ayda bir rutin muayenelerde kontrol edilir.

• Flor Uygulaması

Flor uygun şekilde kullanıldığında, hem diş çürüklerinin önlenmesinde hem de diş çürüklerini kontrol etmede oldukça güvenli ve etkili bir yöntemdir. ABD ve diğer ekonomik olarak gelişmiş ülkelerde, diş çürüklerinin şiddetindeki düşüşte florun kullanım yaygınlığı önemli bir faktör olmuştur. (AAPD, Amerikan Pediatrik Diş Hekimliği Akademisi, 2014)

Topikal Flor mu? Sistemik Flor mu?

Florun dişler üzerindeki sistemik etkisi dişlerin sürmesi ile etkisiz hale geldiği için günümüzde flor topikal olarak uygulanmaktadır. Topikal flor uygulamasında amaç, diş minesinde çürük oluşumunu önlemek ve geciktirmektir. Dişlerin ağız ortamına çıkmaya başladığı ilk 4 yıl, dişlerin mineleri olgunlaşmadığından, çürüklere karşı dayanıksızdır dolayısıyla flor uygulaması dişlerin yapısını daha güçlü hale getirerek çürük ataklarına karşı koruma sağlar.

Topikal Flor hangi yollarla uygulanır?

Bireysel ve profesyonel olmak üzere 2 şekilde uygulanabilir.

Bireysel uygulamalar, gargara, diş macunu, diş ipi gibi düşük konsantrasyonlarda flor içeren günlük ajanlar olarak geliştirilmiştir.

Profesyonel uygulamalar ise vernik (cila), jel, köpük şeklinde yüksek doz flor içeren yalnızca diş hekimleri tarafından ortalama 6 ayda bir uygulanmaktadır. Uygulama sıklığı, hastanın ağız hijyeni ve beslenme şekline göre değişebilmektedir.

Flor vernik, dişler kurutulduktan sonra krem kıvamında florun özel bir fırça yardımıyla dişlere uygulanmasıdır.

Flor jel, dişler kurutulduktan sonra jel formundakı flor özel taşıyıcı kaşıklar yardımıyla 1-4 dk kadar dişlere uygulanır.

Flor uygulamasından sonra nelere dikkat edilmelir?

Flor uygulamasından sonra en az 1 saat bir şey yiyip içilmemelidir. Uygulamanın yapıldığı akşam dişler fırçalanmamalıdır.

Flor zararlımıdır?

Çocuğunuzun florlu diş macunu ile dişlerini fırçalaması ve ya flor vernik/jel uygulaması ile toksik dozlara ulaşması imkansızdır. Florun sindirim sisteminde etkilerinin olabilmesi için yaklaşık 10 kg.’lık bir çocuğun 45 gr.’lık macunu (bir tüp erişkin macunu- yaklaşık 1-5 mg/kg) yutması gerekmektedir.

Florun istenmeyen etkilerinin oluşmaması için çocuğunuzun doğru macunu kullandığına emin olun ve çocuğunuzun macunu yutmamasına dikkat ediniz.

Çocuğunuza uygun macunu hekiminize danışarak öğrenebilirsiniz.

Avrupa Pediatrik Diş hekimliği Akademisi (EAPD) 2019’da “Çocuklarda Diş Çürüklerinin Önlenmesinde Florun Kullanımı” başlıklı Kılavuzu’nu güncellemiştir. Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de çocuklarda yaşa göre kullanılması önerilen florlu diş macunu konsantrasyon ve miktarları aşağıdaki tabloda verilmektedir:

http://www.tdb.org.tr/ekler/Florur_Durum_Raporu_2019.pdf

https://www.eapd.eu/uploads/files/EAPD_Fluoride_Guidelines_2019.pdf

https://www.aapd.org/media/Policies_Guidelines/BP_FluorideTherapy.pdf

Süt dişlerinin en önemli görevlerinden biri alttan gelecek olan daimi dişlerin yerini korumak ve onların doğru konumlanmasını sağlamaktır.

Süt dişleri de daimi dişler gibi çürük oluştuğunda tedavi edilebilirken, ileri derece enfeksiyon varlığında çekilmeleri gerekebilmektedir.

Süt dişleri zamanından önce çekildiğinde yandaki dişler çekim boşluğuna doğru hareket etmeye başlar. Bu durumda, alttaki daimi dişin çıkma zamanı geldiğinde yer bulamamasına ve çapraşıklığa sebep olur.

Yer tutucu uygulaması ile yer kaybının ve ileriye dönük ortodontik ihtiyaçların önüne geçilebilmektedir.

Diş kaybı sayısına göre sabit ya da hareketli yer tutucular kullanılabilir.

Parmak emme, emzik emme, dudak ya da dil emme, tırnak yeme, bruksizm (diş sıkma ve gıcırdatma), ağızdan solunum gibi alışkanlıklardır.

Bu alışkanlıkların sıklığına, şiddetine ve çocuğun yaşına bağlı olarak,

• Çene-yüz kemiklerinin gelişiminde anormallik,
• Üst çene diş kavsinin V şekline dönüşmesi,
• Açık kapanış,
• Çapraz kapanış,
• Konuşma ve estetik bozukluklar
• Yutkunma şeklinin değişmesi,
• Sürmede ve dişlerin pozisyonlarında değişiklikler görülmektedir.

! Bu alışkanlıkların ağız ve diş yapılarına zarar vermemeleri için en geç 2,5 yaşına kadar bırakılması önerilmektedir.

Diş travmaları, çürüklerden sonra çocuklarda en sık görülen sağlık problemlerindendir. Yeni yürümeye başlayan 1-3 yaş ve okul çağı dönemi olan 7-10 yaş arasındaki çocuklarda daha fazla görülmektedir.

Travma sonrası çocuklarda kanama, bilinç kaybı, kusma, bulantı gibi genel sağlık problemleri varsa en kısa sürede acil servise başvurulmalıdır.

Eğer çocuğun genel durumu iyiyse en kısa sürede bir pedodontist tarafından muayene edilmelidir.

Travma sonrası ilk 1 saat tedavinin başarısı için çok önemlidir.

Kırılan dişlerde önemli olan kırık parçanın büyüklüğüdür. Kırılan parça çok küçükse bulmaya çalışarak vakit kaybedilmemeli dolguyla çözüm yoluna gidilmedir. Eğer büyük bir kısım kırılmışsa parçayı bulmaya çalışıp diş hekimine götürebilirsiniz.

Eğer diş yerinden tamamen çıktıysa, mümkünse dişin kök kısmına dokunmadan akan suyun altında yıkadıktan sonra süt ya da dil altında tükürükte bekleterek en kısa sürede diş hekimine ulaştırılması gerekmektedir.

Çocuğunuz özellikle ağız bölgesine travma alma ihtimalinin yüksek olduğu sporlar yapıyorsa, diş travmalarını ve dişler nedeniyle ağızda oluşabilecek yumuşak doku travmalarını engellemek için ağız koruyucu (sports mouthguard) kullanmalıdır.

! Uluslararası Dental Travmatoloji Derneği (IADT) travma hakkında temel bilgileri sağlamak amacıyla bir uygulama geliştirmiştir. Uygulama ücretsizdir ve Türkçe dil tercihi vardır. Hastalar için kısmına tıkladığınızda travma sonrası yapabilecekleriniz hakkında görsel ve bilgiye ulaşabilirsiniz. Bu uygulamayı indirerek ve öğretmenler, antrenörler ve diğer ebeveynlerle paylaşarak birçok çocuğun gülümsemesini kurtarabilirsiniz.

Küçük yaştaki çocukların çoğunda davranış yönlendirmesiyle lokal anestezi altında diş tedavileri yapılabilmesine karşın, aşırı korku ve anksiyete nedeniyle tedaviyi tolere edemeyen, çok fazla dental işlem gereksinimi olan, büyük cerrahi işlemler gereken, şiddetli bulantı refleksi olan, zihinsel ve/veya fiziksel engeli olan çocuklar sıklıkla genel anestezi altında tedavi edilebilmektedir. Çürük dişlerin tedavisinden koruyucu uygulamalara kadar tüm işlemler tek seansta gerçekleştirilmektedir. Özellikle küçük yaştaki çocukların tedavi sırasında yaptıkları ani hareketlerle oluşabilecek yaralanma riski ortadan kalkmaktadır.

Diş tedavisinin genel anestezi altında yapılmasına karar verildikten sonra çocuğun mutlaka genel anestezi uzmanı tarafından muayene edilip yapılan tahlilleri değerlendirilmekte, anestezi altında herhangi bir risk olup olmadığı kontrol edilmektedir.

Genel anestezi uygulaması, diş doktoru ve anestezi uzman doktorun tam teşekküllü bir hastane ortamında ekip çalışması ile gerçekleştirilmektedir.

Tedavi öncesi planlama yapılarak işlem süresi belirlenir ve aile bu konu hakkında bilgilendirilir. Çocuk ameliyata alınmadan ailesinin yanındayken sakinleştirici bir şurup verilerek rahatlaması sağlanır. Bu sayede tüm tedavisi tamamlandıktan sonra uyandırılıp kısa sürede ailesinin yanına getirilen çocuk ayrıldığını hissetmez ve hatırlamaz. İşlem sonrasında 1-2 saat müşahede altında kaldıktan sonra aynı gün evine gidebilir.

Tedavi sonrası süreçte düzenli aralarla diş kontrolleri yapılarak, çocuğun ağız hijyeni hekim tarafından değerlendirilir. Kolayca uygulanabilen koruyucu uygulamalarla yeni çürüklerin oluşmasının önüne geçilir aynı zamanda kaygılarının azalması sağlanır. Ailelerin doğru ve etkin fırçalamada aktif bir rol üstlenmesi ve beslenme düzenine dikkat etmesi çok önemlidir.